Understanding About Cervical Cancer

ជម្ងឺមហារីកមាត់ស្បូន

g

មហារីកមាត់ស្បូនគឺជាជម្ងឺដែលប៉ះពាល់ដល់មាត់ស្បូននៅក្នុងប្រព័ន្ធបន្តពូជស្ត្រី។ ជម្ងឺមហារីក មាត់ស្បូនកម្រកើតលើស្ត្រីអាយុក្រោម៣០ឆ្នាំ និងកើតញឹកញាប់បំផុតលើស្ត្រីអាយុលើសពី៤០ឆ្នាំ ដោយមានចំនួនស្លាប់ច្រើនបំផុតកើតឡើងលើស្ត្រីក្នុងអាយុពី៥០ទៅ៦០ឆ្នាំ។

ការយល់ដឹងអំពីប្រវត្តិធម្មជាតិនៃជម្ងឺមហារីកមាត់ស្បូន 

មុននឹងជម្ងឺមហារីកមាត់ស្បូនកើតឡើង ផ្នែកណាមួយរបស់មាត់ស្បូនត្រូវតែមានភាពមិនប្រក្រតី រយៈពេលពី១០ទៅ១៥ឆ្នាំ។ ផ្នែកមិនប្រក្រតីដែលកើតឡើងមុនពេលការកើតមាន ជម្ងឺមហារីក មាត់ស្បូននេះត្រូវបានហៅថាជាចំណុចចាប់ផ្តើមនៃជម្ងឺមុនមហារីមាត់ស្បូន ឬចំណុចត្រៀម មហារីក។

បើគ្មានការព្យាបាលទេ ស្ត្រីខ្លះដែលមានដំបៅត្រៀមមហារីកនឹងកើតមហារីកនៅផ្នែកដែលមិន ប្រក្រតីនេះហើយវានឹងឈ្លានពានដល់មាត់ស្បូនទាំងមូលនិងជាលិកាជិតខាង។ ដំបូងមហារីក លូតលាស់យឺតៗនៅតំបន់មាត់ស្បូន ផ្លូវទ្វារមាសនិងស្បូនសិន ហើយបន្ទាប់មកវាឆ្លងរាលដាល ទៅជាលិកាទន់ៗនៃអាងត្រគាកនិងឆ្អឹង។

ក្នុងខណៈដែលដំបៅត្រៀមមហារីកកំពុងកើតឡើងវាអាចនឹងគ្មានរោគសញ្ញាទេ។ ស្ត្រីអាចមានជម្ងឺ មហារីកមាត់ស្បូនរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ មុននឹងគាត់ចាប់ផ្តើមមានការឈឺចាប់ក្នុងអាងត្រគាក និងនៅផ្នែកខាងក្រោមនៃខ្នង និងមានធ្លាក់ទឹករំអិលយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរតាមទ្វារមាស។ ការស្លាប់អាចកើត ឡើង ដោយសារការស្ទះបំពង់ទឹកនោម (ការខូចតម្រងនោម) ឬការហូរឈាមតាមទ្វារមាសធ្ងន់ធ្ងរ (ភាពស្លេកស្លាំង)។ 

តើស្ត្រីណាខ្លះដែលមានការប្រឈមនឹងជម្ងឺមហារីកមាត់ស្បូន?

ស្ទើរតែគ្រប់ករណីជម្ងឺមហារីមាត់ស្បូន ត្រូវបានបង្កឡើងដោយភ្នាក់ងារបង្ករោគម្យ៉ាងគឺ Human Papilloma Virus (HPV) ដែលត្រូវបានចម្លងតាមរយៈការរួមភេទ។

កត្តាគ្រោះថ្នាក់ដទៃទៀតមានដូចជា៖

• ការមានសកម្មភាពផ្លូវភេទនៅមុនអាយុ ២០ឆ្នាំ
• ការមានដៃគូររួមភេទច្រើន
• ស្ត្រីដែលដៃគូររបស់គាត់មានដៃគូរួមភេទដទៃទៀតច្រើន
• ការមានកូននៅវ័យក្មេងពេក
• ការមានកូនច្រើនជាង៥នាក់
• ការមានការប្រឈមនឹងជម្ងឺកាមរោគដទៃទៀត
• ការមានប្រវត្តិក្រុមគ្រួសារ (ម្តាយឬបងស្រីដែលមានជម្ងឺមហារីមាត់ស្បូន)
• ការមានការប្រឈមនឹងការធ្វើឲ្យប្រព័ន្ធការពាររាងកាយចុះខ្សោយ (ឧ. ការផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ការប្រើប្រាស់ថ្នាំ corticosteroid ជាប្រចាំ)
• ការមានស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចសង្គមទាប
• ការខ្វះអនាម័យ

• ការជក់បារី (ការជក់បារីបង្កើនការប្រឈមនឹងការឆ្លងមេរោគ HPV និងបង្កើនការប្រឈម នឹងជម្ងឺមហារីកមាត់ស្បូនទ្វេរដង)

លក្ខណៈនៃមេរោគHPV៖ 

• មេរោគនេះឆ្លងពីមនុស្សម្នាក់នៅមនុស្សម្នាក់ទៀតតាមរយៈការរួមភេទ។
• មេរោគ HPV អាចធ្វើឲ្យកោសិកាលូតលាស់ខុសធម្មតានិងមិនស្មើគ្នា នៅមាត់ស្បូនបង្ករោគ នៅមាត់ស្បូននិងបំផ្លាញមាត់ស្បូនយឺតៗ។
• ទាំងបុរសនិងស្ត្រីសុទ្ធតែអាចឆ្លងមេរោគនេះ។ ប៉ុន្តែមានតែស្ត្រីទេដែលអាចមានមហារីក ប្រភេទនេះ។
• ការបង្ករោគដែលបណ្តាលមកពីមេរោគ មិនធ្វើឲ្យមានការពិបាកនៅក្នុងខ្លួនឬមានការធ្លាក់ ទឹករំអិលតាមទ្វារមាសទេ។ ដូច្នេះហើយ ស្ត្រីអាចមានផ្ទុកមេរោគនេះដោយមិនដឹងខ្លួន។ 
• ពេលវេលាចាប់ពីការឆ្លងមេរោគ HPV ដំបូងទៅលើមាត់ស្បូនដែលមានសុខភាពល្អ រហូតដល់ពេលវាមានដំបៅមហារីក គឺមានរយៈពេលចាប់ពី ១០ទៅ១៥ឆ្នាំ។

ការផ្ទុកមរោគអេដស៍និងជម្ងឺមហារីកមាត់ស្បូន

ស្ត្រីដែលផ្ទុកមេរោគអេដស៍មាន៖

• អត្រាឆ្លងមេរោគ HPV យ៉ាងខ្ពស់៖ ការប្រឈមនឹងការឆ្លងរោគនេះមានការកើនឡើងទៅតាម កម្រិតនៃការចុះខ្សោយនៃប្រព័ន្ធការពាររាងកាយ
• អត្រាខ្ពស់នៃការបង្ករោគអូសបន្លាយនិងការបង្ករោគដោយ HPV
• ការប្រឈមខ្ពស់នឹងការមានដំបៅត្រៀមមហារីក ដែលមានការកើនឡើងទៅតាមកម្រិត នៃការចុះខ្សោយនៃប្រព័ន្ធការពាររាងកាយ
•  ការប្រឈមខ្ពស់នឹងការកើតជម្ងឺមហារីកមាត់ស្បូន
• ឆាប់កើតមានជម្ងឺមហារីករហូតដល់១០ឆ្នាំមុនស្ត្រីទូទៅ
• ជម្ងឺតែងតែបង្ហាញឡើងក្នុងដំណាក់កាលធ្ងន់ធ្ងរព្រមទាំងមានជោគវាសនាមិនល្អ។

រោគសញ្ញានៃជម្ងឺមហារីកមាត់ស្បូន 

នៅក្នុងដំណាក់កាលដំបូងជម្ងឺមហារីកមាត់ស្បូនតែងគ្មានរោគសញ្ញាទេ។ រោគសញ្ញានៃជម្ងឺមហារីក មាត់ស្បូន ចាប់ផ្តើមបង្ហាញឡើងនៅពេលជម្ងឺឈានដល់ដំណាក់កាលធ្ងន់ធ្ងរដែលវាបានឈ្លានពាន យ៉ាងជ្រៅ ទៅក្នុងមាត់ស្បូននិងដល់ជាលិកាជុំវិញ។ នៅពេលជម្ងឺវិវឌ្ឍន៍ស្ត្រីអាចមានរោគសញ្ញាដូចជា៖

• ការធ្លាក់ឈាមតាមទ្វារមាសខុសធម្មតា រួមទាំងការធ្លាក់ឈាមតាមទ្វារមាសបន្ទាប់ពីរួមភេទ
• ការឈឺចាប់ក្នុងពេលរួមភេទ ប៉ុន្តែបញ្ហានេះក៏អាចកើតមានញឹកញាប់ និងមិនទាក់ទង ជាមួយជម្ងឺមហារីកមាត់ស្បូនដែរ
• ការឈឺចាប់ក្នុងអាងត្រគាក
• ការធ្លាក់ទឹករំអិលយ៉ាងច្រើនតាមទ្វារមាស

ការបង្ការ

 

ការបង្ការបឋម

ការបង្ការបឋមមានន័យថា ជាការបង្ការការឆ្លង HPV និងបង្ការកត្តារួមផ្សំផ្សេងទៀត ដែលបានដឹង ថាអាចបង្កើនការប្រឈមនឹងការកើតជម្ងឺមហារីកមាត់ស្បូន។

ការបង្ការបឋមត្រូវតែរួមបញ្ចូលនូវការពិចារណាលើចំណុចទាំងនេះ៖

• ទំនាក់ទំនងផ្លូវភេទរវាងប្តីមួយនិងប្រពន្ធមួយ
• ការពន្យាពេលក្នុងការចាប់ផ្តើមមានសកម្មភាពផ្លូវភេទ
• ការអនុវត្តការរួមភេទដោយសុវត្ថិភាព (ស្រោមអនាម័យកាត់បន្ថយការប៉ះពាល់ជាមួយ នឹងមេរោគ HPV )
• ការបរិភោគ និងរបៀបរស់នៅប្រកបដោយសុខភាពល្អនិង
• ការជៀសវាងការជក់បារី។

វ៉ាក់សាំងប្រឆាំង HPV មានគោលដៅលើមូលហេតុនៃករណីភាគច្រើននៃមហារីកមាត់ស្បូននិងជម្ងឺសិរមាន់នៅក្នុង ប្រដាប់បន្តពូជ។ វ៉ាក់សាំងនេះត្រូវបានផលិតឡើងសម្រាប់ចាក់ឲ្យស្ត្រីវ័យក្មេង មុនពេលមាន សកម្មភាពផ្លូវភេទ។ 

ការបង្ការបន្ថែម៖ ការឆាប់រកឃើញនិងការពិនិត្យស្រាវជ្រាវរកជម្ងឺ

ការពិនិត្យស្រាវជ្រាវរកជម្ងឺ គឺដើម្បីរកឲ្យឃើញនូវដំបៅត្រៀមមហារីក (precursor lesions​ ឬដំណាក់កាលដំបូននៃមហារីក)  ក្នុងពេលមួយដែលវត្តមាននៃជម្ងឺនេះនៅមិនទាន់បានកត់ សម្គាល់។ វិធីសាស្ត្រក្នុងការពិនិត្យរកមើលជម្ងឺមហារីកមាត់ស្បូន និងដំបៅត្រៀមមហារីករបស់ វាគឺ៖

• ការពិនិត្យមើលដោយភ្នែក ដោយប្រើអាស៊ីតអាសេទិក (VIA) និង
• ការពិនិត្យកំណៀរមាត់ស្បូន (Pap smear)។

VIA

VIA គឺជាតេស្ត៍មួយប្រភេទដែលត្រូវបានរៀបចំឡើងដើម្បីពិនិត្យរកមើលកោសិកាមាត់ស្បូនដែល មិនប្រក្រតី។ ការពិនិត្យនេះទាក់ទងជាមួយនឹងការជូតនៅមាត់ស្បូនដោយសូលុយស្យុងអាស៊ីត អាសេទិក រួចពិនិត្យមើលដោយភ្នែកនៃបុគ្គលិកនៃសុខាភិបាល។ កោសិការមិនប្រក្រតីនឹងប្រែ ពណ៌ជាសមួយរយៈនៅពេលប៉ះជាមួយអាស៊ីតអាសេទិក។

PAP SMEAR 

ការពិនិត្យកំណៀរមាត់ស្បូន គឺជាតេស្តវិភាគកោសិកា (cytological test) ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើង ដើម្បីពិនិត្យរកកោសិកាមិនធម្មតារបស់មាត់ស្បូន។ ទម្រង់របស់វា ទាក់ទងជាមួយនឹងការកោស​យកកោសិកាពីមាត់ស្បូនយ៉ាងថ្នមៗ រួចពាសវានិងភ្ជាប់វានៅលើបន្ទះកញ្ចក់មួយ (a glass slide)។ បន្ទះកញ្ចក់នេះ ត្រូវបានបញ្ជូនទៅមន្ទីរពិសោធន៍ដើម្បីធ្វើការវាយតម្លៃ។ 

American College of Obstetrics and Gynecology និង American Cancer Society បានណែនាំ ឲ្យធ្វើការពិនិត្យ Pap​​ ​smear ជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ការពិនិត្យនេះគួរត្រូវបានចាប់ផ្តើមនៅប្រហែល៣ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីបានចាប់ផ្តើមមានការរួមភេទ និងគួរចាប់ផ្តើមមិនឲ្យហួសអាយុ ២១ឆ្នាំ។ បន្ទាប់ពីអាយុ​៣០ឆ្នាំស្ត្រីដែលមានលទ្ធផលធម្មតា ៣លើកជាប់គ្នា អាចធ្វើការពិនិត្យរៀងរាល់២ ៣ ឆ្នាំម្តង។

ប្រសិនបើការពិនិត្យណាមួយ (VIA និង Pap smear) បង្ហាញលទ្ធផលអវិជ្ជមាននោះមាន ន័យថា​គ្មានកោសិកាខុសប្រក្រតីត្រូវបានរកឃើញ និងមានន័យថាមាត់ស្បូនមានសុខភាពល្អ។

ស្ត្រីដែលត្រូវបានរកឃើញមានភាពមិនប្រក្រតីក្នុងពេលពិនិត្យ ត្រូវការការតាមដានបន្ត ការធ្វើ រោគវិនិច្ឆ័យនិងការព្យាបាលដែលអាចធ្វើបាន ដើម្បីបង្ការការកើតជម្ងឺមហារីក ឬដើម្បីព្យាបាល ជម្ងឺមហារីកដែលស្ថិតនៅក្នុងដំណាក់កាលដំបូង។

ក្រុមគោលដៅ និងពេលដែលត្រូវទទួលការពិនិត្យស្រាវជ្រាវរកជម្ងឺមហារីកមាត់ស្បូន​

• ស្ត្រីគ្រប់រូបដែលមានសកម្មភាពផ្លូវភេទ គួរទទួលការពិនិត្យស្រាវជ្រាវដើម្បីរកមើលការ ប្រែប្រួលថ្មីៗ។ ការពិនិត្យស្រាវជ្រាវរៀងរាល់ឆ្នាំគួរត្រូវបានពិចារណាប្រសិនបើមានធនធាន។
• ប្រសិនបើស្ត្រីអាចធ្វើការពិនិត្យតែម្តងក្នុងមួយជីវិត របស់គាត់ នោះពេលដែលល្អបំផុតគឺ នៅអាយុចន្លោះពី ៣៥ ទៅ ៤៥ ឆ្នាំ។
• ចំពោះក្រុមស្ត្រីដែលមានអាយុពី ២៥-៤៩ឆ្នាំ ការពិនិត្យរៀងរាល់ឆ្នាំម្តង គួរត្រូវបានពិចារណា ប្រសិនបើមានធនធាន។

• ការពិនិត្យរៀងរាល់ឆ្នាំគឺមិនត្រូវបានណែនាំឲ្យធ្វើទេទោះបីស្ថិតក្នុងក្រុមអាយុណាក៏ដោយ។ ការពិនិត្យស្រាវជ្រាវ គឺមិនចាំបាច់ទេ ចំពោះស្ត្រីអាយុលើសពី៦៥ឆ្នាំ ក្នុងករណីដែលការពិនិត្យ smears ពីរដងចុងក្រោយ មានលទ្ធផលអវិជ្ជមាន។

ការព្យាបាល និងការថែទាំ 

ស្ត្រីដែលមានជម្ងឺមហារីកដំណាក់កាលដំបូង (មហារីកដែលមិនទាន់រាលដាលហួសមាត់ស្បូន ឬផ្លូវទ្វារមាស) អាចត្រូវបានព្យាបាល ដោយការកាត់ស្បូនទាំងមូល (total abdominal hysterectomy) (ការកាត់ស្បូនចេញ)  និងការព្យាបាលដោយវិទ្យុសាស្ត្រប្រសិនបើអាចមាន ការព្យាបាលទាំងនេះ និងមានលទ្ធភាពចំណាយបាន។ 

ចំពោះស្ត្រីជាច្រើនដែលមានជម្ងឺមហារីកមាត់ស្បូនជម្ងឺនេះ ច្រើនតែស្ថិតក្នុងដំណាក់កាល ធ្ងន់ធ្ងររួចទៅហើយនៅពេលវាត្រូវបានរកឃើញ ដូច្នេះវាមិនអាចព្យាបាជាសះស្បើយទេ។ ក្នុងករណីទាំងនេះ ការផ្តល់ការថែទាំសម្រន់ដើម្បីកាត់បន្ថយរោគសញ្ញា តែងតែជាការប្រសើរ បំផុតដែលអាចធ្វើបានដើម្បីជួយស្ត្រីនិងគ្រួសារគាត់។

ការឆ្លងរាលដាលនៃជម្ងឺមហារីកនៅក្នុងរាងកាយ ត្រូវបានរៀបរាប់ជាដំណាក់កាលដែលមានលំដាប់ ពី១ដល់៤ ហើយការសម្រេចចិត្តអំពីថាតើគួរផ្តល់ការព្យាបាលឲ្យជាស្ថាពរឬការព្យាបាលសម្រន់ គឺត្រូវបានធ្វើដោយផ្អែកលើដំណាក់កាលនៃជម្ងឺមហារីក។ 

ដកស្រង់និងសង្ខេបទាំងស្រុងចេញពីទស្សនាវដ្តីសុខភាពលេខ៤៣​ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១០ ទំព័រលេខ ២០-៥៧។ 

Read more ...

Understanding About Breast Cancer

ជម្ងឺមហារីកដោះ

មហារីកដោះគឺជាជម្ងឺមហារីកដែលកើតឡើងនៅក្នុងជាលិកាដោះជាទូទៅគឺស្ថិតនៅបំពង់ទឹកដោះ (បំពង់ដែលនាំទឹកដោះទៅកាន់ក្បាលដោះ)និងក្រពេញទឹកដោះ (ក្រពេញដែលផលិតទឹកដោះ)។ វាជាជម្ងឺមហារីកដែលកើតញឹកញាប់បំផុតលើស្រ្តី និងជាជម្ងឺមហារីកដែលកើតញឹកញាប់បំផុត នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។

ជម្ងឺមហារីកដោះកើតឡើងនៅពេលកោសិកាដោះមួយចំនួនចាប់ផ្តើមលូតលាស់ខុសពីធម្មតា។ កោសិកាទាំងនេះមានការលូតលាស់លឿនជាងការលូតលាស់របស់កោសិកាធម្មតា។ កោសិកា ដែលប្រមូលផ្តុំទាំងនេះបង្កើតបានជាដុំមួយដែលអាចធ្វើការឆ្លងរាលដាល (metastasize) តាមរយៈដោះទៅប្រព័ន្ធកូនកណ្តុរ (lymph nodes) ឬផ្នែកដទៃទៀតនៃរាងកាយ។ ជម្ងឺមហារីក ដោះតែងតែចាប់ផ្តើមនៅកោសិកាបំពង់ទឹកដោះ។ វាក៏អាចចាប់ផ្តើមនៅក្នុងក្រពេញទឹកដោះ ឬនៅកោសិកាក្នុងដោះដែរ។

រោគសញ្ញានៃជម្ងឺមហារីកដោះមានដូចជាការមានដុំនៅក្នុងដោះឬនៅក្លៀក ការមានសារធាតុរាវ ហូរចេញពីក្បាលដោះ ឬការមានការប្រែប្រួលទំហំនិងរូបរាងនៃដោះ។ ស្រ្តីអាចឆាប់រកឃើញមាន មហារីកដោះតាមរយៈការពិនិត្យដោះដោយខ្លួនឯងជារៀងរាល់ខែនិងការពិនិត្យគ្លីនិកទៅលើដោះ។

 

កត្តាគ្រោះថ្នាក់នៃជម្ងឺមហារីកដោះ

មានកត្តា៣យ៉ាងដែលត្រូវធ្វើការស្វែងយល់៖

១. ប្រវត្តិក្រុមគ្រួសារអាចបង្កើនការប្រឈមគ្រោះថ្នាក់ក្នុងមួយជីវិតរបស់ស្ត្រីពី ២០% ទៅ ៩០% អាស្រ័យលើថាតើគាត់មានសាច់ញាតិដែលមានជម្ងឺនេះឬទេ និងថាតើគាត់លែងមានរដូវ ឬនៅក្នុងពេលធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ។ ប្រសិនបើសាច់ញាតិកម្រិតទី១ (ម្តាយ បង/ប្អូនស្រី កូនស្រី) របស់ស្ត្រីមានប្រវត្តិមានជម្ងឺមហារីកដោះ នោះការប្រឈមរបស់គាត់នឹងមានការកើនឡើងដល់ ២.៣។ ប្រសិនបើសាច់ញាតិកម្រិតទី២ (បង/ប្អូនជីដូនមួយ មីង) របស់គាត់ មានជម្ងឺនេះ នោះការ ប្រឈមរបស់គាត់នឹងការកើតជម្ងឺនេះដែរ​គឺកើនឡើងដល់១.៥។ នេះមានន័យថា គាត់មានការ ប្រឈមនឹងការកើតជម្ងឺមហារីកដោះ ១ដងកន្លះ ខ្ពស់ជាងស្រ្តីដែលគ្មានប្រវត្តិក្រុមគ្រួសារមាន ជម្ងឺនេះ។ ស្ត្រីដែលមានការប្រឈមខ្ពស់បំផុត គឺស្ត្រីដែលមានទាំងម្តាយនិងទាំងបង/ប្អូនស្រី កើតមហារីកដោះ។ គាត់ មានការប្រឈមនឹងជម្ងឺនេះ១៤។ ចំណាំ៖ ទោះបីប្រវត្តិក្រុមគ្រួសារគឺ ជាការសំខាន់ក៏ដោយ ការគ្មានប្រវត្តិក្រុមគ្រួសារ ក៏មិនអាចថាគ្មានជម្ងឺមហារីកដោះដែរ ហើយ ស្ត្រីភាគច្រើនមិនមានប្រវត្តិក្រុមគ្រួសារវិជ្ជមានទេ។

២. កត្តាបន្តពូជដែលបង្កើនការប្រឈមរបស់ស្ត្រីនឹងជម្ងឺមហារីកដោះមាន៖ ការប្រឈមយូរអង្វែង នឹង  endogenous estrogens (អរម៉ូនដែលត្រូវបានបញ្ចេញក្នុងពេលមានរដូវ) ដូចជាការឆាប់ មករដូវដំបូង ការអស់រដូវយឺតយ៉ាវ និង/ឬការមានកូនដំបូននៅអាយុច្រើន។

៣. របៀបរស់នៅគឺជាអ្វីដែលយើងជ្រើសរើស។ ដូច្នេះវាគឺជាអ្វីដែលយើងអាចផ្លាស់ប្តូរបាន។ វាជាការសំខាន់ ដែលគួរមានរបៀបរស់នៅមួយដែលអាចជួយបង្ការការងាយកើតជម្ងឺមហារីក។

ការបង្ការបឋម និង ការបង្ការបន្ថែម

ការបង្ការបឋម

ការបង្ការនេះគឺទាក់ទងជាមួយនឹងការអប់រំសុខភាព៖

• លើកកម្ពស់ការប្រកាន់យករបៀបរស់នៅ ដែលមានសុខភាពល្អ ដោយមានរបបអាហារ ដែលនាំឲ្យមានសុខភាពល្អ ការធ្វើលំហាត់ប្រាណ និងការគ្រប់គ្រងលើការផឹកស្រា និង ទម្ងន់ខ្លួន។
• លើកកម្ពស់ការបំបៅកូនដោយទឹកដោះឲ្យបានយូរបំផុតតាមដែលអាចធ្វើបាន។

ការបង្ការបន្ថែម

ការឆាប់រកឃើញ គឺជាវិធានការសំខាន់បំផុតក្នុងការគ្រប់គ្រងជម្ងឺមហារីកដោះ ដើម្បីកែលម្អលទ្ធផលនិងភាពរស់រាននៃជម្ងឺនេះ។ ការឆាប់រកឃើញ មានសមាសធាតុ២យ៉ាង៖​

• ការពិនិត្យដោះដោយខ្លួនឯង។ ការស្គាល់ និងការសង្កេតមើលរោគសញ្ញានៃភាពមិនប្រក្រតី នៃដោះ ជាមួយនឹងរោគសញ្ញានៃជម្ងឺមហារីកដោះ (ការឆាប់ធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ) និង
• ការពិនិត្យគ្លីនិកទៅលើដោះ។ ការស្រាវជ្រាវដើម្បីស្វែងរកបុគ្គលដែលមានភាពមិនប្រក្រតី នៅដោះដែលអាចជាមហារីក។

 

ការពិនិត្យដោះដោយខ្លួនឯង 

ពេលវេលាល្អបំផុតសម្រាប់ធ្វើការពិនិត្យដោះដោយខ្លួនឯងគឺនៅក្នុងកំឡុងពេល ៥-១០ថ្ងៃ បន្ទាប់ពីរដូវចាប់ផ្តើមមក។ ស្រ្តីដែលលែងមានរដូវអាចធ្វើការពិនិត្យដោះនៅពេលណាក៏បាន ប៉ុន្តែគួរធ្វើវានៅពេលដូចគ្នាៗ ជារៀងរាល់ខែ។

របៀបពិនិត្យដោះដោយខ្លួនឯង

ការមើល

• ការពិនិត្យដោះដោយខ្លួ​នឯង គួរធ្វើនៅកន្លែងដែលមានពន្លឺល្អជានិច្ច។ ឈរឬអង្គុយនៅមុខ កញ្ចក់។ ទម្លាក់ដៃចុះឲ្យស្របដងខ្លួន។ ពិនិត្យរកមើលចំណុចស្បែកដែលខូច ប៉ោង ឬស្នាម ក្រហមនៅលើស្បែកដោះ ការហូរសារធាតុរាវចេញពីក្បាលដោះឬការប្រែប្រួលទំហំឬ ទ្រង់ទ្រាយដោះ។ រកមើលសញ្ញាដូចគ្នានេះ ដោយដាក់ដៃទាំងពីរច្រត់លើចង្កេះយ៉ាងមាំ បន្ទាប់មកលើកដៃទាំងពីឡើងលើឲ្យខ្ពស់។

ការស្ទាប

• ដេកផ្ងារ សណ្តូកឲ្យត្រង់។ ដាក់កន្សែងបត់ឬខ្នើយ នៅពីក្រោមស្មាឆ្វេងរបស់អ្នកនៅពី ក្រោមឬនៅលើក្បាល។ អ្នកក៏អាចស្ទាបរកមើលការប្រែប្រួលក្នុងពេលឈរបានដែរ។

• លាម្រាមដៃស្តាំទាំងអស់ឲ្យត្រង់ ស្ទាបថ្នមៗលើដោះខាងឆ្វេងដោយកុំសង្កត់ខ្លាំងពេក។ ធ្វើតាមវិធីណាមួយក្នុងចំណោមទាំង៣យ៉ាងដែលបានបង្ហាញនេះ។ បន្ទាប់មកទម្លាក់ដៃ ស្តាំចុះ ហើយធ្វើការពិនិត្យដោះម្ខាងទៀត។

ជ្រើសរើសវីធីមួយក្នុងចំណោមនេះ 

•  រង្វង់មូល៖ ចាប់ផ្តើមពីកំពូលដោះរួចអូសម្រាមដៃយឺតៗជុំវិញផ្នែកខាងក្រៅ ជារាងរង្វង់មូល មួយយ៉ាងធំ។ នៅពេលអ្នកត្រឡប់មកដល់កំពូលវិញ រំកិលម្រាមដៃរបស់អ្នកមកកាន់តែជិត ក្បាលដោះ រួចអូសបន្លាយជារាងរង្វង់មូលតូចមួយ។ ធ្វើបែបនេះជារាងរង្វង់មូលតូចមួយ។ ធ្វើបែបនេះជារាងរង្វង់មូលកាន់តែតូចទៅៗរហូតទាល់តែបានពិនិត្យដោះទាំងមូល។

• ខ្សែបន្ទាត់បញ្ឈរ៖ ចាប់ផ្តើមពីតំបន់ក្រោមដៃ។ អូសម្រាមដៃចុះក្រោមយឺតៗរហូតដល់ ផ្នែកខាងក្រោមដោះ។ រំកិលម្រាមដៃឲ្យកាន់តែចូលជិតក្បាលដោះ​រួចអូសវាត្រឡប់ឡើង ទៅលើវិញយឺតៗ ដោយប្រើចលនាដដែលៗ។ ធ្វើតាមលំនាំចុះឡើងៗរហូតសព្វដោះ ទាំងមូល។

• ខ្សែបន្ទាត់បញ្ឆិតចូលក្នុង (Wedge)៖ ចាប់ផ្តើមពីគែមខាងក្រៅនៃដោះ។ ស្ទាបពីក្រៅទៅ ក្បាលដោះ ដោយធ្វើម្តងមួយផ្នែក (មុំ)។ ធ្វើបែបនេះរហូតបានពិនិត្យដោះទាំងមូល។

 (រូបភាពជាឧទាហរណ៍) 

ទោះបីជ្រើសរើសលំនាំណាមួយក៏ដោយ ត្រូវប្រាកដថាបានពិនិត្យមើលក្បាលដោះផងដែរ។ ច្របាច់ក្បាលដោះស្រាលៗរួចពិនិត្យមើលក្រែងមានចេញសារធាតុរាវ។ ពិនិត្យមើលផ្នែកខាងលើ នៃទ្រូង និងខាងក្រោមក្លៀក៖ នៅកន្លែងទាំងនេះក៏មានជាលិកាដោះដែរ។  

ប្រសិនបើអ្នកសង្កេតឃើញមានរោគសញ្ញាណាមួយនៃខាងក្រោមនេះ​ឬមានការប្រែប្រួលអ្វីមួយ ក្នុងពេលធ្វើការពិនិត្យដោះដោយខ្លួនឯងត្រូវទៅជួបអ្នកបុគ្គលិកសុខភាព៖

• ដុំ
• ការហើម
• ការក្រហាយនៅស្បែក
• ការខូចស្បែក
• ការឈឺចាប់
• ក្បាលដោះលិបចូលក្នុង
• ក្បាលដោះឬស្បែកដោះឡើងពណ៌ក្រហម
• ប្រេះស្រកានៅក្បាលដោះឬនៅស្បែកដោះ
• ការចេញសារធាតុរាវតាមក្បាលដោះ 

 

 ការពិនិត្យគ្លីនិកទៅលើដោះដោយបុគ្គលិកសុខាភិបាល 

  ខាងក្រោមនេះគឺជាជំហាននានាក្នុងការអនុវត្តការពិនិត្យគ្លីនិកទៅលើដោះ៖

ការមើល

• អ្នកជម្ងឺដោះអាវចេញ រួចអង្គុយលើតុពិនិត្យហើយបុគ្គលិកសុខាភិបាលឈរពីមុខគាត់ ឬស្ត្រីអាចអង្គុយនៅលើកៅអីមួយហើយបុគ្គលិកសុខាភិបាលអង្គុយលើកៅអីមួយទៀត នៅទល់មុខគាត់។
• ដូចគ្នានឹងការពិនិត្យដោះដោយខ្លួនឯងដែរ អ្នកជម្ងឺលើកដៃឡើងលើនិងដាក់ចុះវិញ និងច្រត់ដៃនៅចង្កេះនិងដាក់ដៃចុះក្រោម។

ការស្ទាប

• អ្នកជម្ងឺនៅអង្គុយដដែល ឯបុគ្គលិកសុខាភិបាលស្ទាបនៅតំបន់ខាងលើឆ្អឹងដងកាំបិត នីមួយៗដើម្បីរកមើលដុំ។
• បន្ទាប់មក បុគ្គលិកសុខាភិបាលយកកំភួនដៃស្តាំរបស់ខ្លួនទ្រពីក្រោមកំភួនដៃស្តាំរបស់ស្ត្រី ដែលបត់នៅត្រង់កែងដៃ។
• បុគ្គលិកសុខាភិបាលស្ទាបនៅតំបន់ក្លៀកខាងឆ្វេងរបស់ស្ត្រី ដោយប្រាប់ស្ត្រីឲ្យបន្ធូរស្មាស្តាំ និងដៃស្តាំ ក្នុងពេលដែលអ្នកកំពុងទ្រកំភួនដៃស្តាំរបស់គាត់ដើម្បីសម្រួលឲ្យងាយស្ទាប បានកាន់តែជ្រៅនៅក្លៀកដើម្បីពិនិត្យរកមើលកូនកណ្តុរដែលរីកធំ។
• បុគ្គលិកសុខាភិបាល អនុវត្តទម្រង់ការដូចគ្នានេះនៅក្លៀកខាងឆ្វេងទៀត។
• បន្ទាប់មក ឲ្យស្ត្រីដេកផ្ងារ ដោយមានកល់ខ្នើយពីក្រោមស្មារស្ទាំនិងដាក់ដៃស្តាំរបស់គាត់ នៅពីក្រោមក្បាល។
• ការពិនិត្យដំណើរការទៅដូចគ្នានឹងការពិនិត្យដោះដោយខ្លួ​នឯងដែរដោយប្រើម្រាមដៃ ដែលលាត្រង់ស្ទាបសង្កត់ពីស្រាលទៅធ្ងន់ តាមចលនាជារង្វង់មូល។ ត្រូវប្រាកដថាបាន ពិនិត្យដោះទាំងមូល។
• ក្បាលដោះនិងតំបន់ពណ៌ខ្មៅជុំវិញក្បាលដោះជាកន្លែងដែលត្រូវបានស្ទាបក្រោយគេបង្អស់។

 

ការវាយតម្លៃអំពីប្រវត្តិជម្ងឺនិងការពិនិត្យរាងកាយ​ 

• ការវិភាគកត្តាគ្រោះថ្នាក់៖ កត់សម្គាល់ពីប្រវត្តិនៃជម្ងឺមហារីកដោះ ឬការធ្វើ  Breast Biopsy កន្លងមក (ជាពិសេស អំពីការធ្វើ Biopsy ដែលបានបង្ហាញ atypical hyperplasia ) និង ប្រវត្តិនៃកត្តាប្រឈមនឹងជម្ងឺមហារីកដោះ (ឧ៖ អាយុប្រវត្តិមហារីកដោះក្នុងគ្រួសារ អាយុ ក្នុងពេលមករដូវលើកដំបូង អាយុក្នុងពេលមានផ្ទៃពោះលើកដំបូង អាយុក្នុងពេលអស់រដូវ ការផឹកស្រា និងការព្យាបាលដោយអរម៉ូន)។ ការមានវ័យចំណាស់ការមានប្រវត្តិមានជម្ងឺ មហារីកដោះ និងការមានប្រវត្តិសាចញាតិកម្រិតទីមួយមានជម្ងឺមហារីកដោះសុទ្ធតែត្រូវ បានបង្ហាញថាបានបង្កើនឱកាសនៃការមានដុំក្នុងដោះដែលការធ្វើ Biops បង្ហាញថាជាដុំ មហារីក។
• កត់សម្គាល់អំពីទីតាំងច្បាស់លាស់របស់ដុំ និងអំពីវិធីដែលបានរកឃើញវាដំបូង (ដោយ ចៃដន្យនៅពេលពិនិត្យដោះដោយខ្លួនឯង ឬពេលធ្វើការពិនិត្យគ្លីនិក?)
• កត់សម្គាល់អំពីរយៈពេលដែលវាបានកើតឡើង
• ពិនិត្យររកមើលការហូរសារធាតុរាវពីក្បាលដោះ​
• សួរអំពីរាល់ការប្រែប្រួលទំហំដោះ​
• សួរថាតើដុំកើតឡើងហើយបាត់ទៅវិញក្នុងពេលមានរដូវមែនឬទេ? ដុំស្លូតប្រហែលជាអាច លេចឡើងកាន់តែច្បាស់នៅពេលមុនមករដូវ និងស្រកទៅវិញក្នុងដំណាក់កាល follicular phase។

តាមលក្ខណៈគ្លីនិកវាមានការពិបាកក្នុងការពន្យល់ថាដុំដែលអាចស្ទាបប៉ះនោះមានន័យយ៉ាង ដូចម្តេចប៉ុន្តែវានឹងធ្វើឲ្យមានការព្រួយបារម្ភ បើវាមានលក្ខណៈដូចខាងក្រោមនេះ៖

• រឹង
• គ្រើម​
• ដុំពកៗ (focal nodularity)
• មិនស៊ីមេទ្រីជាមួយដោះម្ខាងទៀត
• ជាប់ជាមួយស្បែកឬសាច់ដុំ

ដើម្បីពិនិត្យរកការប្រែប្រួលបន្តិចបន្តួច លើទ្រង់ទ្រាយនៃដោះ និងការជាប់របស់ស្បែកជាមួយដុំ ការពិនិត្យដោះត្រូវតែរួមបញ្ចូលនូវការវាយតម្លៃដោះដោយឲ្យអ្នកជម្ងឺឈរត្រង់ និងលើកដៃឡើង លើ។ វាយតម្លៃអំពីការស្អិតជាប់របស់ដុំជាមួយសាច់ដុំដោយការរកិលដុំនោះតាមបណ្តោយ សរសៃសាច់ដុំដោះ (pectoral muscles) ដោយឲ្យអ្នកជម្ងឺដាក់ដៃច្រត់ចង្កេះរបស់គាត់។ការពិនិត្យ ពេញលេញ គឺជាការពិនត្យដែលរួមមានការពិនិត្យនៅតំបន់ក្លៀក និងតំបន់ខាងលើឆ្អឹងដងកាំបិត ការពិនិត្យទ្រូងនិងកន្លែងឆ្អឹងដែលមានការឈឺចាប់និងការពិនិត្យពោះនិងបណ្តាញប្រសាទ។

 

គួរធ្វើអ្វីខ្លះបើមានដុំក្នុងដោះ?

ប្រសិនបើការពិនិត្យរាងកាយលើកដំបូងមិនអាចបញ្ជាក់អំពីវត្តមាននៃដុំទេ គួរប្រាប់ស្ត្រីនោះឲ្យ ត្រឡប់មកពិនិត្យតាមដានបន្តក្នុងរយៈពេល២ទៅ៣ខែក្រោយទៀត។ នៅពេលដែលដុំអាចត្រូវ បានបញ្ជាក់ហើយ ការពិនិត្យរាងកាយគួរផ្តោតសំខាន់ទៅលើកត្តាទាំងឡាយដែលអាចជួយញែក ឲ្យដាច់ពីគ្នារវាងដុំដែលជាមហារីកដោះនិងដុំស្លូត។ ដុំមហារីកគឺ៖

• មានតែមួយ
• មិនរំកិល ស្អិតជាប់នឹងទ្រូងឬស្បែក
• ទំហំ២ស.ម
• មានគែមមិនរាបស្មើ
• មានសភាពរឹង

ទោះជាយ៉ាងណាក្តីចំពោះដុំដោយផ្ទាល់លក្ខណៈទាំងនេះមិនមែនតែងតែជាដុំសាហាវទេ។ ប្រសិនបើអ្នកឃើញដុំមួយដែលរឹងនិងមិនអាចរំកិលបាន និងមានគែមមិនរាបស្មើ អ្នកគួរបញ្ជូន អ្នកជម្ងឺទៅទទួលការវាយតម្លៃបន្តទៀតនិងធ្វើ biopsy ។ 

រោគសញ្ញានិងការរកឃើញផ្សេងៗទៀតនៃការពិនិត្យរាងកាយ ដែលត្រូវកត់សម្គាល់នៅធ្វើការ វាយតម្លៃទៅលើដុំក្នុងដោះរួមមាន៖

• គែមជុំវិញដុំ៖ ដុំពកដែលមានគែមជុំវិញរាបស្មើល្អច្រើនតែជាដុំស្លូត។
• ការឈឺចាប់ក្នុងដោះ៖ ទោះបីជាវាតែងតែគ្មានការឈឺចាប់ក្តី មហារីកដោះក៏អាចមានរួម ជាមួយការឈឺចាប់ដែរ។
• ការចេញសារធាតុរាវពីក្បាលដោះ៖ ការហូរចេញសារធាតុរាវ គឺមិនសូវឃើញមានទេ ក្នុងជម្ងឺមហារីកហើយបើមានគឺមានតែម្ខាងប៉ុណ្ណោះ។
• ការពិនិត្យដុំកូនកណ្តុរ៖ ពិនិត្យតំបន់ក្លៀក និងតំបន់ខាងលើឆ្អឹងដងកាំបិតដោយប្រុងប្រយ័ត្ន ដើម្បីរកមើលបញ្ហាដែលទាក់ទងជាមួយប្រព័ន្ធកូនកណ្តុរ។

 

ការតាមដានបន្តផ្នែកគ្លីនិក

ចំពោះស្ត្រីអាយុក្រោម៣៥ឆ្នាំដែលមានដុំក្នុងដោះដែលការពិនិត្យរាងកាយ មិនបានធ្វើឲ្យមានការ សង្ស័យថាជាដុំសាហាវ ជួនកាលវាជាការប្រសើរក្នុងការឲ្យស្ត្រីត្រឡប់មកវិញក្នុងរយៈពេល ៣ឬ១០ថ្ងៃបន្ទាប់ពីចាប់ផ្តើមមករដូវលើកក្រោយ ដើម្បីធ្វើការបញ្ជាក់ថាតើដុំនោះបាត់ទោវិញ ឬនៅ។ ប្រសិនបើដុំនោះនៅតែអាចស្ទាបប៉ះ អ្នកគួរបញ្ជូនទៅធ្វើការវាយតម្លៃបន្តនិងធ្វើbiopsy។ 

 

ការព្យាបាលសម្រន់

គោលដោនៃការព្យាបាលសម្រន់យ៉ាងសកម្មគឺដើម្បីកាត់បន្ថយរោគសញ្ញានៅកន្លែងជុំវិញដុំនោះ។ ការរួមបញ្ចូលគ្នានៃការវះកាត់និងការព្យាបាលដោយវិទ្យុសាស្ត្រគឺជាវិធីព្យាបាលទូទៅមួយ។

គុណភាពជីវិតនៃស្ត្រីភាគច្រើនដែលមានជម្ងឺដែលមានការរាលដាល (symptomatic metastatic disease) អាចទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីការព្យាបាលសម្រន់ក៏សកម្មនិងអាចពន្យារការរស់រាន ទៀតផង។ ការព្យាបាលរោគសញ្ញា ជាពិសេសការបន្ថយការឈឺចាប់តែងត្រូវបានផ្តល់ រួមជាមួយនឹងការព្យាបាលសកម្ម ឬសម្រាប់អ្នកដែលមិនអាចទទួលការព្យាបាលសកម្ម។

ដកស្រង់និងសង្ខេបទាំងស្រុងចេញពីទស្សនាវដ្តីសុខភាពលេខ៤៣ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១០ ទំព័រ ២០-៣៥។

Read more ...